Sovyetler Birliği’nin Afganistan’ı işgali 20. yüzyılın en uzun süren savaşlarından biri olmuştur. Bu işgal, Sovyetler Birliği’nin Afganistan’daki Sosyalist rejimi destekleme, yasadışı silah ticaretini kontrol etme ve Sovyet etkisini Orta Asya’ya genişletme amacıyla gerçekleştirildi. Sovyetler Birliği’nin Afganistan’ı işgali, 1979’dan 1989’a kadar dokuz yıl sürdü ve ülkedeki politik ve sosyal durumu kötüleştirdi. Bu süre boyunca batılı ülkelerden yoğun eleştiriler aldı ve büyük bir insanlık dramına neden oldu.
İşgal Nedenleri
Sovyetler Birliği’nin Afganistan’ı işgal etmesinin temel nedenleri arasında başlıca Afganistan’daki Sosyalist rejimi desteklemek ve Sovyet etkisini Orta Asya’ya genişletmek yer alıyordu. Sovyetlerin Orta Asya sınırındaki devletlerle olan ticari ve stratejik ihtiyaçları, ülkedeki iç savaşın Sovyet hükümetlerine yansımaları ve sıkı bir anti-komünist duruş benimsenmesi de işgalin nedenleri arasında sayılabilir.
Ayrıca, ülkedeki yasadışı silah ticaretini kontrol altına almak da Sovyetler Birliği’nin işgal nedenleri arasında yer alıyor. Sovyetler Birliği, Afganistan’daki küçük silah üreticileri arasında (ya da bazıları adına silah üreten yerlerde) bile önemli bir müşteri haline geldi ve bu üreticilerden aldığı silahları Afganistan’da kullanarak test etti.
Böylece, Sovyetler’in işgal amaçları arasında siyasi, askeri ve ekonomik çıkarları ön plana çıkıyor ve Sovyetler Birliği, Orta Asya’daki sömürgecisaydığı halkların yer aldığı devletlerle arasındaki ilişkilerini güçlendirme amacını taşıyordu.
İşgalin Başlangıcı ve Gelişimi
Sovyetler Birliği, 1979 yılında, Afganistan’daki iç savaşın tarafı olmak için ülkeyi işgal etti. 27 Aralık 1979’da gerçekleşen işgal, Sovyetler Birliği’nin ülkeyi çeşitli bölgelerine asker göndererek kontrolü ele geçirmesiyle hız kazandı. Sovyetler Birliği, Afganistan’daki Sosyalist rejimin yanındaydı ve ülkenin iç savaşta kalkınması konusunda yardım etmek istiyordu. Ancak, Sovyet işgaline karşı olan Afgan halkı, gerilla mücadelesi yürüterek Sovyet askerlerine büyük kayıplar verdiler. İşgal boyunca, olaylar giderek daha fazla şiddetlendi ve Sovyetler Birliği kendisini bir dizi savaşın verildiği karmaşık bir ortamda buldu.
Afganistan’daki İç Savaşın Başlangıcı
Afganistan, tarihin en kanlı iç savaşlarından birine ev sahipliği yapmaktaydı. Sovyetler Birliği’nin Afganistan’ı işgal etmesi, ülkedeki var olan iç savaşı daha da şiddetlendirdi. İşgal, halk arasında büyük tepkilere neden oldu ve toplumun tamamı iç savaşın ortasında kaldı. İşgalin başlamasının ardından ülke, insani bir krizin içine sürüklendi. Sovyetler Birliği’nin pozisyonuna karşı çıkan çeşitli politik ve askeri gruplar, ülkeyi etkisi altına aldı. Ülkede yaşanan bu karmaşanın yanı sıra, yüzbinlerce insanın ölümüne neden olan bir insani krizi de tetikledi.
- İşgal sonucu 2 milyona yakın insan hayatını kaybetti.
- Birçok insan, daha iyi bir hayat için ülkeyi terk etmek zorunda kaldı.
- İç savaşta kimyasal silahlar kullanıldı ve ülkenin doğal kaynakları işgalci güçler tarafından yağmalandı.
Sovyet işgalinin yarattığı iç savaş, ülkeyi günümüze kadar etkilemeye devam etmektedir. Ülkede seçimler düzenlense de, devletin kurumları tam olarak işleyemez durumdadır. İç savaşın yarattığı etkiler, halkın günlük hayatında da hala hissedilmektedir. Günümüzde Afganistan, yoksullukla ve güvenlik sorunlarıyla mücadele etmektedir.
Afgan Direnişi
Afganistan işgalinde Sovyetler Birliği’ne karşı direnişi yürüten Afgan halkı, gerilla taktikleriyle Sovyet askerlerine önemli kayıplar verdi. Direniş, çatışmalar sırasında işgal kuvvetlerini sürekli olarak hedef aldı ve stratejik noktalarda saldırılar gerçekleştirdi.
Afganistan’ın dağlık ve ormanlık coğrafyası, direnişin avantajına hizmet etti ve Sovyet işgaline karşı savaşan grupların hareketlerini gizlemelerine, tedarik yollarını korumalarına ve önemli noktalarda aniden saldırmalarına olanak sağladı.
Direniş, aynı zamanda işgalin sona erdirilmesi için yabancı ülkelerden yardım talebinde bulundu ve bu süreçte pek çok ülkenin desteğini aldı. Bu desteğin yanı sıra, Afgan direnişçileri arasında ortak bir amaç birliği oluştu ve Sovyet işgaline karşı savaştıkları gibi kendi aralarında da mücadele ettiler.
- Büyük kayıplara rağmen, Afgan direnişi, Sovyet işgalini sona erdirmeye yönelik çabalar gösterdi ve sonunda başarılı oldu.
- Bugün bile, Afganistan’da direnişin sembolü olan Ahmed Şah Mesud, Afgan halkı tarafından büyük bir saygı ve hayranlıkla anılıyor.
Sovyet Askerlerinin İhmalleri
Sovyet askerlerinin, Afganistan’da yabancı bir gücün işgaline karşı artan muhalefete ve İslami militanlara karşı savaşmayı reddetmeleri, Sovyetlerin savaşta daha fazla kayıp yaşamasına neden oldu. Askerler, Afganistan halkını ve kültürünü anlayamadıkları için mücadelelerinde başarısız oldular. Ayrıca, askerler arasında yığılma ve tedarik sorunları yaşandı. Yetersiz beslenme, kötü barınma koşulları ve yetersiz tıbbi bakım, askerlerin sağlık durumlarını olumsuz etkiledi. İhmal, Sovyet işgali sırasında kayıpların artmasına ve savaşın daha da uzamasına neden oldu.
İşgalin Sonucu
Sovyetler Birliği’nin Afganistan’ı işgali büyük bir direnişle karşılaştı ve Afgan halkı, büyük bir fedakarlıkla ülkelerini savunmaya kararlıydı. Ayrıca, batılı ülkeler de Sovyetler Birliği’ni yoğun eleştirilerle karşıladı. İşgal sonunda ise Sovyetler Birliği güçleri geri çekilerek Afganistan’dan ayrıldı. Ancak bu, Afganistan için bir çözüm olmadı ve ülkede iç savaş devam etti. İç savaşın sonucu ise Afganistan’ın bugünkü sorunlarının ana nedenlerinden biri haline geldi.
Sonuç Olarak
Sovyetler Birliği’nin Afganistan’ı işgali, ülkeyi yıkıma uğrattı. Sovyet işgali, ülkenin politik ve sosyal durumuna zarar verdi ve insanların hayatını kaybetmesine neden oldu. Ayrıca, işgal devam eden iç savaşın şiddetini artırdı ve ülkede bugünkü sorunların başlangıcına yol açtı. Sovyet askerlerinin geri çekilmesiyle sonuçlanan bu uzun süren savaş, ülkede kalıcı hasarlara neden oldu. Bugün, Afganistan, hala kargaşa ve istikrarsızlık içinde ve ülkenin sorunları devam ediyor.
