Kuzey İrlanda’da yaşanan etnik ve dini çatışmalar, 1970’lerin başından 1998’e kadar devam eden bir süreçti. Bu çatışmaların kökeni İngiltere’nin İrlanda’yı sömürgeleştirme sürecine dayanır. Bu süreç, Kuzey İrlanda’da büyük bir ayrışmaya ve bölünmeye neden oldu. Protestan ve Katolik toplumlar arasındaki bu ayrılık, paramiliter örgütlerin ortaya çıkmasına sebebiyet verdi. UVF, UDA, Ulster İskoç Cephesi, IRA, INLA ve Continuity IRA gibi örgütler, yıllarca çatışmaların ortasındaki cemaatleri temsil etti.
Kuzey İrlanda çatışması, birçok insana zarar veren şiddetli bir süreçti. Ancak 1998’de St. Andrews Anlaşması’nın imzalanmasıyla barış süreci başladı. Anlaşmanın temel unsurları, iki tarafın talepleri ve bu taleplerin karşılanması için atılan adımlar oldu. Barış sürecinin kalıcılığı, her iki tarafında kabul ettiği bir gerçek oldu. Bu süreç, benzer tarihsel olaylardan çıkarılabilecek dersleri de ortaya koydu.
Tarihçe ve Kökenleri
İngiltere, 12. yüzyılda İrlanda’yı işgal etti ve İrlanda Halkı’nın çoğunluğu İrlandaca konuşan, Katolik bir halktı. İngilizler, İrlanda’yı sömürgeleştirdi ve Protestan İngilizlerin yerleştirilmesiyle nüfus dengeleri değiştirildi. Bu durum Kuzey İrlanda’da Protestanlar ve Katolikler arasında ayrışmaya neden oldu. Ayrıca, İrlanda’nın bağımsızlık hareketleri de bu sömürgeleştirme sürecinde doğdu. 20. yüzyılın başlarında, Kuzey İrlanda’daki siyasi ve dini partiler, İrlanda’nın ne olacağı konusunda anlaşmazlıklar yaşadı. Bu anlaşmazlıklar sonucu çatışmalar başladı ve paramiliter örgütler oluştu.
Bu süreç, 1969’da şiddetlenerek ‘Kuzey İrlanda Çatışması’na dönüştü. Protestanların Loyalist ve Katoliklerin Cumhuriyetçi adı verilen paramiliter örgütleri arasında çatışmalar yaşandı. İrlanda Cumhuriyeti’nin bağımsızlığı savunan İrlanda Cumhuriyetçi Ordusu (IRA) da bu çatışmalarda yer aldı.
Çatışmalar, 1998 yılında Good Friday Anlaşması’nın imzalanmasıyla sona erdi.
Çatışmanın Tarafları
Kuzey İrlanda Çatışması, Protestan ve Katolik cemaatler arasındaki etnik ve dini gerilimlerin bir sonucuydu. Her iki cemaat temsilcisi olan paramiliter örgütler, çatışmada önemli bir rol oynadı. Protestan tarafının temsilcisi olan paramiliter örgütler arasında UVF, UDA ve Ulster İskoç Cephesi yer alırken, Katolik tarafının temsilcisi olan örgütler arasında IRA, INLA ve Continuity IRA önemliydi.
Protestan örgütlerin ideolojileri, İngiltere’nin, Kuzey İrlanda’yı koruyacağını düşündükleri bir tavır sergilemeye dayanıyordu. Paramiliter örgüt UVF, Kuzey İrlanda’da Birleşik Krallık’a bağlılık ilkesini savunuyordu. UDA, Kuzey İrlanda’da geniş kapsamlı siyasi düzenleme talep eden bir grup olarak öne çıktı. Ulster İskoç Cephesi ise genellikle Katolik cemaate karşı şiddet uyguladı.
Katolik örgütlerin ideolojileri ise İrlanda adağını birleştirmeye yönelikti. IRA, bağımsız bir İrlanda için mücadele ederken, INLA, mücadeleyi silahlı eylemler yerine barışçıl yollarla yürütmenin savundu. Continuity IRA ise eylemlerini, İrlanda’nın birleşmesi hedefi doğrultusunda sürdürmüştür.
Bu örgütlerin liderleri arasında Billy Wright, Johnny Adair, Gerry Adams ve Dominic McGlinchey gibi isimler önemliydi. Çatışma döneminde bu liderler, çatışmanın yoğunluğunu artırıcı eylemler gerçekleştirdi.
Protestan Paramiliter Örgütler
Kuzey İrlanda çatışması sırasında, paramiliter örgütlerin birçoğu, Protestan ayrılıkçılığı savunan örgütlerdi. Bu örgütler, sıklıkla, Katoliklerin haklarına ve birleşik bir İrlanda’ya ulaşmak için mücadele eden IRA ve diğer Katolik örgütlerle çatıştılar. Üç büyük Protestan paramiliter örgütü şunlardı:
- UVF (Unionist Volunteer Force)
- UDA (Ulster Defense Association)
- Ulster İskoç Cephesi
UVF, İrlanda’nın birleşmesine karşı çıktı ve Protestan haklarını savundu. Billy Wright liderliğindeki örgüt, birçok saldırı gerçekleştirdi ve birçok kişinin ölümüne neden oldu. UDA da benzer bir amaç için kuruldu. Johnny Adair liderliğinde, UDA, sivilleri hedef alan birçok saldırıyı gerçekleştirdi. Ulster İskoç Cephesi, küçük bir grubun oluşumu olmasına rağmen, IRA ile mücadele etmek için İrlanda’ya saldırdı.
Bu örgütler, o dönemde Kuzey İrlanda’da yaşayanlar için büyük bir tehlike oluşturuyordu. Ancak barış süreci tamamlandığında, bu örgütler silahlarını bıraktılar ve artık birer siyasi parti olarak faaliyet gösteriyorlar.
UVF
UVF veya İngilizce adıyla Unionist Volunteer Force, genellikle protestanlar tarafından desteklenen bir paramiliter örgüt olarak bilinir. Örgütün lideri Billy Wright, UVF’nin en radikal kolu olan Loyalist Volunteer Force’un (LVF) de liderliğini yapmıştır. UVF, Kuzey İrlanda’da sıklıkla saldırılar gerçekleştirmiş ve sivillerin öldürülmesine yol açmıştır.
Örgüt, 1966 yılında kurulmuştur ve temel amacı, Kuzey İrlanda’nın İngiltere’ye bağlılığını korumak ve ayrılıkçıları engellemekti. UVF, çoğunlukla Katolik cemaate yönelik saldırılar gerçekleştirdi. Örgütün lideri Billy Wright, 1997 yılında İrlanda Cumhuriyeti’ne sınırı olan bir hapishanede başka mahkumlar tarafından öldürüldü.
UVF, Kuzey İrlanda çatışması sırasında pek çok saldırı gerçekleştirdi. En önemli saldırılardan biri 1971 yılında gerçekleşti. 21 Katolik sivil, Belfast’ta yapılan bombalı saldırı sonucu hayatını kaybetti. UVF, Kuzey İrlanda’da toplamda 500’den fazla ölüme neden olan saldırılar gerçekleştirdi.
- UVF, İngiliz güçlerine yakın bir örgüttü ve İngiliz gizli servisi MI5’in yardımını alıyordu.
- Billy Wright, örgütteki hesap sorulamayan kişilerin en önemli isimlerinden biriydi ve özellikle Katoliklere yönelik şiddete yatkın bir lider olarak biliniyordu.
UVF, sonunda 1994 yılında ateşkes ilan etti ve 2005 yılında silahlı faaliyetlerini sonlandırdı. Ancak, UVF’nin yan kolu olan LVF faaliyetlerine devam etti. UVF, Kuzey İrlanda’daki barış sürecine dahil oldu ve paramiliter örgütlerin silahsızlandırılması sürecinde çalışmalar yürüttü.
| Adı | Faaliyetleri | Lideri |
|---|---|---|
| UVF | Katoliklere ve İrlanda Cumhuriyetçilerine yönelik saldırılar gerçekleştirdi | Billy Wright |
UDA
Ulster Defense Association (UDA), Kuzey İrlanda’da Protestan cemaatin bir savunma örgütü olarak kuruldu. Johnny Adair, örgütün liderliğini yapmış en önemli figürdür. UDA, Kuzey İrlanda’da şiddet eylemleri gerçekleştirerek katolik cemaate yönelik baskınlar düzenledi ve bombalı saldırılar düzenledi. 1994 yılında ateşkes ilan eden UDA, sonrasında ise 1996 yılında tekrar harekete geçti. Örgütün en kanlı saldırısı “Loughinisland Katliamı” olarak bilinmektedir. İki katolik sivilin yerel bir bara yapılan saldırı sonucu hayatını kaybetmesi, altısının ise yaralanması sonucu gerçekleşti.
UDA’nın faaliyetleri, barış süreciyle birlikte sonlandırıldı ve örgütün liderlerinden Adair, sınır dışı edildi. UDA artık faaliyet göstermese de Kuzey İrlanda’nın tarihinde önemli bir yer tutmaktadır.
Katolik Paramiliter Örgütler
Kuzey İrlanda çatışmasında yer alan Katolik paramiliter örgütler arasında en bilinenler IRA, INLA ve Continuity IRA’dır. İrlanda Cumhuriyetçi Ordusu (IRA), İrlanda’nın birleşmesi ve İngilizlerin ülkeden ayrılması amacıyla silahlı mücadele yürüten örgüttür. Gerry Adams’in liderliğinde siyasi bir kanada dönüşen IRA, İngiltere hükümetiyle yürüttüğü müzakereler sonucunda 1998 Good Friday Anlaşması’na imza attı ve silah bıraktı.
İrlanda Ulusal Kurtuluş Ordusu (INLA), sosyalist ve Marksist-Leninist ideolojiye sahip bir Katolik paramiliter örgüttü. İngiliz askerlerinin çekilmesini amaçlayan örgüt, 2009 yılında silah bıraktı.
Continuity IRA, İrlanda’nın birleşmesi için mücadele eden bir diğer Katolik paramiliter örgüttür. Çatışma döneminde aktif olarak faaliyet gösteren örgüt, günümüzde hala aktifdir.
IRA
İrlanda Cumhuriyetçi Ordusu, ulusal bağımsızlık hareketi için mücadele eden bir paramiliter örgüttür. Örgütün liderliğini yıllarca Gerry Adams yapmıştır. IRA, mücadelesini İrlanda topraklarının İngiltere’den ayrılmasını hedefleyerek sürdürmüştür.
Örgüt, 1969’da Kuzey İrlanda’daki çatışmaların başlamasından bu yana İngiliz hükümetine karşı silahlı mücadele yürütmüştür. Bu mücadele döneminde, sivillerin ve askerlerin öldürüldüğü ve yaralandığı sayısız saldırı düzenlenmiştir.
- IRA’nın saldırılarından bazıları:
- Birleşik Krallık’ın Birmingham kentindeki pub saldırısı (1974): 21 ölü, 182 yaralı
- Birleşik Krallık’ın Enniskillen kentindeki cenaze töreni saldırısı (1987): 11 ölü, 63 yaralı
- Birleşik Krallık’ın Brighton kentindeki İşçi Partisi konferansı saldırısı (1984): 5 ölü, 31 yaralı
1990’larda ise örgüt, İrlanda ve İngiltere hükümetleri arasında barış görüşmelerinin başlamasıyla silahlı mücadeleyi sonlandırmayı kabul etmiş ve 2005 yılında tamamen silah bırakmaya karar vermiştir.
INLA
İrlanda Ulusal Kurtuluş Ordusu (INLA), 1975 yılında oluşan silahlı bir grubun adıdır. İrlanda’nın bağımsızlığı için mücadele veren INLA’da Dominic McGlinchey liderliği yapmaktadır. Örgüt, IRA’dan farklı olarak sosyalist bir yapıda kurulmuştur. INLA’nın faaliyetleri, özellikle 1980’lerde yoğunlaşmıştır. Çatışmaların en sert ve şiddet dolu dönemlerinden biri olan 1981 yılında, birçok açlık grevi gerçekleştirilmiştir. INLA, bu grevlerde IRA’ya karşı durmuştur. Örgüt, 2009 yılında faaliyetlerini sonlandırma kararı almıştır, ancak bazı üyeleri şiddete devam etmiştir.
Kuzey İrlanda Barış Süreci
Kuzey İrlanda çatışması sonrasında barışın sağlanması için atılan adımlardan biri, St. Andrews Anlaşması’dır. Bu anlaşma, İngiltere ve Kuzey İrlanda’da bulunan paramiliter örgütler arasında yapılan görüşmeler sonucu imzalanmıştır. Anlaşmanın en temel hedefi, tarafların taleplerini karşılama ve barışın sağlanmasıdır. Anlaşma, içinde barışın sağlanması için gerekli olan adımları da barındırmaktadır. Bölgedeki devlet organlarının yeniden yapılandırılması, öz yönetim yetkisinin verilmesi ve paramiliter örgütlerin silah bırakması bunlar arasında yer almaktadır. St. Andrews Anlaşması, Kuzey İrlanda’nın tarihinde bir dönüm noktası olmuş ve barışın sağlanması sürecinde önemli bir adım atmıştır.
Anlaşmanın Temel Unsurları
Kuzey İrlanda çatışması sonucunda taraflar arasında barış sürecinin başlaması amacıyla 1998’de St. Andrews Anlaşması imzalanmıştır. Anlaşmanın temel unsurları, iki tarafın talepleri doğrultusunda oluşturulmuştur. Anlaşmada öncelikle, Kuzey İrlanda’nın statüsü, bağımsızlık ya da İngiltere’ye bağlılığı hakkında karar verilmelidir. Bu karar neticesinde, Kuzey İrlanda’nın çıkarları temel alınarak, iki tarafın oluşan taleplerine cevap bulundu. Buna göre, Kuzey İrlanda bölgesinde yapılan idari ve siyasi reformlarla, toplumun daha fazla katılımı sağlanmıştır. Bu unsurların yanı sıra anlaşmada, İrlanda Cumhuriyet Ordusu’nun silah bırakması, paramiliter örgütlerin silahsızlandırılması ve eşitliğin sağlanması gibi detaylı kararlar alınmıştır.
Barışın Kalıcılığı
Kuzey İrlanda Barış Süreci, her iki tarafın kabul ettiği temel unsurların yer aldığı St. Andrews Anlaşması’nın imzalanmasıyla sonuçlanmıştır. İrlanda Cumhuriyetçi Ordusu (IRA) ve Birleşik Krallık hükümeti arasında yapılan bu anlaşmayla, Kuzey İrlanda’da var olan siyasi, ekonomik ve sosyal sorunlara kalıcı bir çözüm bulunmaya çalışılmıştır.
Anlaşmanın ilk yıllarında bazı çatışmalar olsa da, her iki taraf anlaşmaya sadık kalmış ve barışın sağlanmasına çalışmıştır. Barışın kalıcılığı için her iki tarafın da uzun vadede süreceği bir plan hazırlaması gerekmektedir. Bu süreçte, cemaatler arasındaki güvenin artırılması ve tarihsel yaraların iyileştirilmesi önemlidir.
Ayrıca, barış sürecinin sürdürülebilirliği için eğitim, istihdam ve ekonomik kalkınma gibi alanlarda da çalışmalar yapılması gerekmektedir. Bu sayede, toplumun her kesimi için eşit fırsatlar sunulacak ve istikrarlı bir gelecek sağlanacaktır. Tüm bu adımların atılmasıyla, Kuzey İrlanda barışının kalıcı olduğunu garanti edebiliriz.
Sonuçlar ve Dersler
Kuzey İrlanda Çatışması’nın sonuçları oldukça derin izler bıraktı. Çatışma sırasında ölen 3,500 kişinin yanı sıra birçok kişi yaralandı, işsizlik oranları yükseldi ve kamusal alanlar yıkıldı. Ancak, Kuzey İrlanda’nın barış süreci dünya genelinde büyük bir ilgi uyandırdı ve ciddi bir örnek oldu.
Çatışmalarla ilgili olaylar, sivil toplum örgütleri tarafından geniş bir literatür tabanında tartışıldı. Çatışmalar sonrasında, Birleşik Krallık hükümeti, özel olarak Kuzey İrlandalı siyasi liderler ile birlikte bir barış süreci başlattı. Bu süreç, 1999 yılında St. Andrews Anlaşması’nın imzalanması ile sonuçlandı ve barış süreci devam ediyor.
Kuzey İrlanda Çatışması, diğer çatışmalardan farklı olarak, iki ayrı cemaat arasındaki bir çatışmadır. Bu gibi çatışmalar, etnik, dini, sosyal ve kültürel farklılıkların toplumsal birliği sağlama sürecine zarar verebileceğini ve güçlü şekilde birleşmiş bir toplumun daha barışçıl bir hale gelebileceğini gösterir.
Kuzey İrlanda Çatışması, birçok kişiye tarihteki benzer olaylar hakkında daha derin bir anlayış kazanmaları için dersler sunmaktadır. Bu derslerin en önemlisi, yasalar yerine diyalog ve müzakereler aracılığıyla çekişmelerin çözüme kavuşturulması gerektiğidir.
