Japon kültüründe önemli bir yere sahip olan kabuki tiyatrosu, 17. yüzyılda gelişmiş bir performans sanatıdır. Bu tarihten itibaren bugüne kadar birçok değişiklik geçirerek günümüze ulaşmıştır. Kabuki tiyatrosunun kökenleri, 1603 ile 1868 yılları arasında iktidarda olan Tokugawa şogunluğu dönemine dayanır. Bu dönemde tiyatro, samuray sınıfının eğlencesi olarak popülerdi.Kabuki tiyatrosunda yer alan karakterler, renkli ve baskın makyajları, dramatik kostümleri ve performansları ile ünlüdür. Kabuki tiyatrosunda oynayan erkek oyuncular, kadın karakterleri de canlandırır. Bu tiyatroda yer alan karakterler, şehir hayatı, samuray mücadeleleri ve aşk gibi farklı temaları konu alır.
Eski dönemlerde kabuki tiyatrosu, kanlı yazma oyunları olarak anılırdı. Bu oyunlar savaş sahneleri ve dramatik öğeleri içeriyordu. On yedinci yüzyılda ise kabuki tiyatrosu, Edoperiyodu ile birlikte birçok değişim geçirdi ve bunlar arasında batı etkileri de yer almaktaydı.
Modern zamanlarla birlikte kabuki tiyatrosunda modernizm etkileri de hissedildi. Ancak tiyatro hala geleneksel özelliklerini korumakta ve Japon kültürünün önemli bir parçası olarak kabul edilmektedir.
Kökenleri
Japon kabuki tiyatrosu kökenleri, on altıncı yüzyılda Japonya’da ortaya çıkmış bir performans sanatıdır. İlk kabuki oyunları, erkekler tarafından kadın karakterlerin canlandırıldığı günümüzdeki Onnagata geleneğinin temellerini oluşturmuştur. Gerçek hayatta kadınlar sahnede yer almadığından erkekler kadın karakterlerini canlandırmıştır. Kabuki tiyatrosu, samuray sınıfının lüks giyimler giyme arzusu ve yönetimlerin gereklilikleri ile birleşen dans, müzik ve drama ögelerinin bir kombinasyonu olarak ortaya çıkmıştır. Kabuki tiyatrosu, katı kuralları olan Noh tiyatrosuna alternatif olarak ortaya çıkmıştır.
Kabuki tiyatrosu zamanla Japonya’nın tarihinde önemli bir yer edinmiştir ve geleneksel kabuki tiyatrosu haline gelmiştir. Kabuki tiyatrosunun eskiden kadın oyuncuların yer aldığı dönemlerinde, kadın oyuncular genellikle erkeklerle ilişkili oldukları düşüncesiyle yasaklanmıştır. Bunun sonucunda, kadın karakterlerin canlandırması erkeklere bırakılmıştır.
Kabuki tiyatrosunun temel unsurları, müzik, drama ve dans olmakla birlikte, Japonların geleneksel kıyafetleri olan kimono ve özgün makyaj teknikleri de önemli unsurlar arasındadır. Kabuki tiyatrosu, Japonya’da bugüne kadar birçok insan için tutku haline gelmiştir ve yerel halk tarafından sık sık izlenmektedir.
Tarihi Gelişimi
Japon kabuki tiyatrosu, köklü bir tarihe sahiptir ve zamanla birçok değişime uğramıştır. Kabuki tiyatrosu, ilk dönemlerinde on iki, on altı ve on dokuzuncu yüzyıllarda popülerdi. Bu dönemlerde özellikle, kanlı yazma oyunları ve savaş sahneleri ilgi çekiciydi. Ancak on yedinci yüzyılda Edo dönemiyle birlikte kabuki tiyatrosunun gelişimi hız kazandı. Zamanla Kabuki tiyatrosu da değişti ve çağdaş dönemde modernizm etkileriyle zenginleşti.
Kabuki tiyatrosu eski dönemlerinde de karakteristik özellikler sergilemiştir. İlk dönemlerinde sadece erkek oyuncular görev yaparken, daha sonraları kadın oyuncular da sahnede yer almaya başladı. Bununla birlikte, günümüzde kabuki tiyatrosu dünya çapında tanınan bir performans sanatıdır. Kabuki tiyatrosunun tarihi değişim ve evrimi, dekorasyon, makyaj ve oyunculuk tekniklerinde yapılan inovasyonlarla devam etmektedir.
Eski Dönemler Kabuki’si
Eski dönemler kabuki tiyatrosu, on iki, on altı ve on dokuzuncu yüzyıllar arasında Japonya’da oldukça popülerdi. Kabuki tiyatrosu, genellikle savaş sahneleri, trajik olaylar ve aşk hikayeleri konularını işler ve genellikle erkek oyuncular kadın karakterleri canlandırırlardı. Bu dönemde kabuki tiyatrosunda gösterimler, açık havada yapılan geçici yapılarla ve el fenerleri ile aydınlatılan sahnelerde gerçekleştirilirdi. Ayrıca bu dönemler kabuki’si, “Kanlı Yazma Oyunları” adı altında popülerdi ve bu oyunlar, savaş sahneleri ve acımasızlık içeren hikayeleri içeriyordu. Eski dönem kabuki’si, Japonya’da oldukça popülerdi ve hala geleneksel kabuki tiyatrosuna önemli bir etki yapmaktadır.
Kanlı Yazma Oyunları
Kanlı Yazma Oyunları, Eski dönem Kabuki tiyatrosunun en popüler oyunlarındandı. Bu oyunlar savaş sahnelerini içerir ve diğer kabuki tiyatrosu oyunlarından daha vahşi ve kanlı sahneler barındırırdı. Bu oyunlar, samuray sınıfını simgeleyen ve güçlü erkek karakterlere sahip olduğu için özellikle erkek seyirciler tarafından tercih ediliyordu. Oyunların dekoru da savaş sahnelerine uygun şekilde hazırlanmıştı. Kanlı Yazma Oyunları, Kabuki tiyatrosunun en eski dönemlerinde yaygın olan bir tarz olmasına rağmen, zamanla tiyatro tekniği ve formatı daha gelişmiş oyunlara doğru evrildi.
On yedinci Yüzyıl Kabuki Oyunları
On yedinci yüzyıl Japonya’sında, kabuki tiyatrosu Edo dönemi ile çok ilerleme kaydetti. Bu dönemde kabuki oyuncuları, oyunculuklarının yanı sıra şarkı söyleme ve müzikal becerileriyle de ün kazandılar. Renkli ve popüler kabuki oyunları, yeni teknikler ve efektlerle birlikte, her sezonunda daha da ilgi çekici hale geldi. Ancak bu dönemde kabuki tiyatrosu, bazı toplumsal grupların hoşnutsuzluğuna neden oldu ve kamu düzenini bozan unsurlar olarak görüldü. Sonuç olarak, kabuki tiyatrosu hükümet tarafından sıkı kurallarla denetlendi.
Edo dönemi boyunca, kabuki tiyatrosu kaçınılmaz bir şekilde değişti ve gelişti. Bu dönemde sahne arka planları, aydınlatma ve dekor gibi tekniklerle yenilik yapıldı. Ayrıca, kadınların erkek karakterleri canlandırmasına izin verildi ve tiyatro sahneleri daha da gerçekçi hale geldi. Bugün, on yedinci yüzyıl kabuki oyunları, kabuki tiyatrosunun zengin tarihinde önemli bir yere sahiptir
Modern Kabuki Tiyatrosu
Japon kabuki tiyatrosu, tarih boyunca birçok değişim geçirdi. Modern çağda kabuki tiyatrosu, birçok modernleşme hareketi etkisinde kaldı. Bu dönem, kabuki tiyatrosunda sahnelerin günümüze uygun hale getirilmesi, kostümlerin değiştirilmesi ve dekorasyonların değişmesi dönemidir. Modern kabuki tiyatrosunda, tiyatro sahnelerinde yapılan birçok yenilik, çağdaş izleyiciye uyarlanmıştır. Bunun yanı sıra, müzikal tarzda yapılan kabuki tiyatrosu oyunları, özellikle genç izleyicilerin ilgisini çekiyor. Kabuki tiyatrosunun milli kimliği korunarak yapılan mistik oyunları, günümüzde de izleyiciler tarafından beğeniyle takip ediliyor.
Karakterler
Kabuki tiyatrosunda birbirinden renkli ve dikkat çekici karakterler yer almaktadır. Genellikle sınıf ayrımlarına ve farklı törenlere özgü giyimleri, makyajları ve kostümleriyle dikkat çeken bu karakterlerin her biri farklı bir özellik taşımaktadır. Jungyo, karakterleri ve dekorları taşınan seyahat eden bir kabuki grubudur ve bu karakterlerden bazıları şunlardır;
- Arlecchino: Maskesi yüzünden tanınan bu karakter, her zaman şakacı bir yüz ifadesiyle ve komik hareketleriyle sahne alır. Genellikle halktan bir karakteri canlandırır ve giyimi de buna uygun olur.
- Kanki: Şövalye vari kıyafetleri olan bu karakter, aynı zamanda prenslerin kabukisini canlandırmak için de kullanılır. Yüksek sesli konuşmasıyla tanınır.
- Shakkyo: Geçmişte yaşadığı bir trajedi sonrasında çılgınlaşan bir rahibi canlandıran bu karakter, sahnede hem konuşur hem de dans eder.
Bunların yanı sıra, genellikle kabuki tiyatrosunda yer alan karakterlerden bazıları ise (Katakiyaku) kötü adam rollerini oynayan ve Danjo ise gösterinin iyi adamını canlandıran karakterdir.
Onnagata
Kabuki tiyatrosunda en önemli geleneğin Onnagata olduğu söylenebilir. Bu geleneğe göre erkek oyuncular kadın karakterlerini canlandırmaktadırlar. Onnagatalar, saf, güzel ve naif kadın karakterleriyle tanınır. Onları canlandırmak için erkek oyuncular özel bir makyaj yaparlar. Bu makyajda, kadın figürleri yansıtmak için pembe, beyaz, turuncu, kırmızı ve sarı tonları kullanılır. Kostümleri de ayrıca kadın karakterlere benzemek için özgün olarak tasarlanır. Performansları, doğallık, zarafet ve kadınsı özelliklerin bir karışımını yansıtır. Onnagatalar, kabuki tiyatrosunun en özel ve önemli karakterlerindendir.
Tachiyaku
Kabuki tiyatrosunda önemli bir yer tutan Tachiyaku oyuncuları, erkek karakterleri canlandıran oyunculardır. Bu oyuncular, erkek kahraman, şövalye veya dövüş sanatçısı gibi rollerde oldukça başarılıdır. Tachiyaku oyuncuları, kılıç ve dövüş sanatları konusunda usta olmalıdır. Bu nedenle, oyuncuların fiziksel gücü ve hızı oldukça önemlidir. Tachiyaku oyuncuları aynı zamanda, oyundaki diğer karakterlerle olan etkileşimleri ile de önemli bir rol oynarlar. Tiyatroda, Tachiyaku oyuncularının kostüm ve makyajları da oldukça önemlidir. Bu oyuncular, genellikle canlı sarı, turuncu veya kırmızı renklerde kıyafetler giyerler ve yüzlerinde kahramanca bir ifade yaratmak için makyaj yaparlar.
Makyaj ve Kostüm
Kabuki tiyatrosunda kullanılan makyaj ve kostümler, sahnedeki karakterleri belirginleştirmek ve onların özelliklerini vurgulamak için önemlidir. Özellikle makyaj, oyuncuların tiyatro karakterlerine dönüşmesine yardımcı olan temel bir unsurdur. Kabuki tiyatrosunda kullanılan özgün makyaj türü olan kumadori, karakterlerin duygusal durumlarını ve kişilik özelliklerini vurgulamak için kullanılır. Bu makyaj türünde, örneğin kırmızı renk agresifliği, siyah renk karanlık ya da kötü niyetli karakterleri simgeler. Kostümsel olarak da Kabuki tiyatrosu, özgün tasarımlar ve canlı renklerle dikkat çeker. Kostümlerin renkleri de karakterlerin sahip olduğu özellikleri yansıtmaktadır. Örneğin, kırmızı renk genellikle kahramanlarla ilişkilendirilirken, mavi renk daha soğuk ve acımasız karakterlerle ilişkilendirilir.
Kumadori
Kumadori, Japon kabuki tiyatrosunda kullanılan özgün bir makyaj geleneğidir. Kabuki oyuncuları, karakterlerini canlandırmak için farklı renklerdeki boyaları kullanarak karmaşık desenlerin yanı sıra semboller ve sembolik tasarımlar oluşturur. Kumadori makyajı, karakterlerin kişilik özelliklerini ve sosyal statülerini vurgulamak için kullanılır. Örneğin, kırmızı makyaj, güçlü ve cesaret dolu karakterleri simgelerken, mavi makyaj daha sakin ve dingin karakterleri temsil eder. Kumadori makyajı aynı zamanda kabuklu hayvan sembolleri içerir. Örneğin, böcek sembolü zayıflık ve korkaklığı ifade ederken, örümcek sembolü tehlikeli ve kötü karakterleri simgeler. Kumadori makyajı, kabuki tiyatrosunun birçok özelliği gibi, Japonya’nın köklü kültüründen gelen özgün bir unsurdur.
Kostümler
Kabuki tiyatrosunda kullanılan kostümler, oyunun karakterlerine ve zaman dönemine göre özgün olarak tasarlanır. Kostümler, genellikle canlı renkler, cesur desenler ve gösterişli aksesuarlarla süslenir. Kostüm rengi, karakterin kişiliği ve rolüne göre seçilir. Örneğin, siyah kostümler üzüntüyü, beyaz kostümler umut ve açıklığı, kırmızı kostümler ise tutkuyu ve güçlü duyguları temsil eder.
Kostümler, oyuncuların hareketlerine uygun bir şekilde tasarlanır ve hareketleri kısıtlamaz, aksine sahnede estetik bir görünüm oluşturur. Ayrıca, bazı karakterler için belirli kostüm stilleri vardır, örneğin samuraylar için zırhlı kıyafetler veya çift kılıç taşırlar. Kostümlerin ayrıntılı işçiliği ve gösterişli tasarımları, izleyicilerin oyuna hayranlıkla bakmalarını sağlar.
Performans Sanatı
Performans açısından incelendiğinde, kabuki tiyatrosu oldukça özel ve etkileyici bir gösteri sunar. Bu gösteri, oyuncuların makyajı, kostümleri ve oyunculardaki özelliklerin yanı sıra sahne arkası hareketleriyle de dikkat çeker. Kabuki piyesleri, insanlar arasında belli bir karakteri ve durumu yansıtırken, samuray savaşları, aşk hikayeleri, tarihi ve geleneksel Japon hikayelerini anlatır.
Kabuki tiyatrosunun görsel yönü, oyuncuların makyaj yapımının yanı sıra özgün kostümleriyle de ön plana çıkar. Kumadori makyajı, oyuncuların duygularını ön plana çıkaran kırmızı, siyah ve beyaz gibi canlı renklerle yapılan bir makyaj tekniktir. Bu, oyuncuların karakterlerini canlandırmak için görünüşlerini tamamen değiştirerek izleyicileri hipnotize etmeyi başarır.
Kabuki tiyatrosu, Japonya kültürünün önemli parçalarından biridir ve sanat açısından da oldukça yüksek bir değere sahiptir. Oyuncuların performansları, müzik, kostüm, dekor ve makyajlar gibi unsurların tamamlandığı bir bütün olarak seyircilere sunulur. Kabuki tiyatrosu, sanat severlerin ilgisini çeken kültürel bir mirastır.
