Güney Sudan İç Savaşı, ülkenin bağımsızlığından sonra başlayan bir dizi siyasi ve ekonomik sorunun sonucunda patlak vermiştir. Bu sorunlar arasında hükümetin kontrolsüz harcamaları, farklı etnik gruplar arasındaki anlaşmazlıklar, petrol kaynaklarının dağıtımı ve yönetimiyle ilgili kaygılar ve yoksulluk yer almaktadır. İlk çatışmalar, Güney Sudan Devlet Başkan Yardımcısı ve Savunma Bakanı arasındaki çekişmelerin ardından ordu içindeki ayrışmalara bağlı olarak başladı. Ardından, Halkın Kurtuluş Hareketi içindeki ayrışmalardan doğan Riek Machar’ın isyancılığı, iç savaşın daha da şiddetlenmesine neden oldu.
Birleşmiş Milletler ve Doğu Afrika ülkeleri topluluğu (İGAD), Güney Sudan’da barışı sağlamak için müdahale ettiler. Ancak Addis Ababa Anlaşması, barış müzakerelerine rağmen başarısız oldu. Sonuç olarak, iç savaşın insanlara ve ülkeye verdiği zararlar devam ediyor. Şimdi ülke, yeniden yapılanma çalışmalarına odaklanmakta ve barışı sağlamak için çalışmalarına devam etmektedir.
Arka Plan
Güney Sudan, 2011 yılında Sudan’dan bağımsızlığını kazandı ancak bu bağımsızlık, ülkenin ekonomik ve siyasi sorunlarının artmasına neden oldu. İç savaş öncesi, ülkedeki petrol gelirleri Sudan’la paylaşılıyordu ve bu paylaşımın sona ermesi Güney Sudan’ın petrol gelirlerini kaybetmesine yol açtı. Ayrıca, ülkede yeterli altyapı, sağlık hizmetleri ve eğitim sistemi bulunmuyordu. Siyasi açıdan ise, hükümet ve muhalefet arasında görüş ayrılıkları vardı ve hükümetin yolsuzlukla mücadele etme isteği yetersizdi. Bu nedenlerle, ülkenin bağımsızlığından sonraki yıllarda sık sık protesto gösterileri düzenlendi ve iç savaşın başlamasına zemin hazırlandı.
İlk Çatışmalar
Güney Sudan’daki iç savaş, ilk çatışmalarla birlikte başlamıştır. 15 Aralık 2013’te, o dönemki Devlet Başkanı Salva Kiir, Yardımcısı Riek Machar’ı devlet darbesi planlamakla suçladı ve bir dizi görevden alma ve atama gerçekleştirdi. Bu karar, askeri liderler arasında da ciddi ayrışmalara neden oldu ve ordu içindeki farklı fraksiyonlar birbirleriyle çatışmaya başladı. Çatışmalar, başkent Cibuti ve Luanda gibi şehirlerde yaşanan protestolarla birleşti ve kısa sürede tüm ülkeye yayıldı.
Birçok kişi, çatışmaların altındaki gerçek sebebin, Devlet Başkan Yardımcısı Riek Machar’ın koltuğuna göz dikmesi olduğunu düşünmektedir. Machar, daha sonra isyancı güçlerin lideri oldu ve çok sayıda asker ve sivil insanın ölümüne neden olan çatışmalara öncülük etti. Çatışmalar, ülkedeki etnik farklılıkları da alevlendirdi ve birçok kişi ülkelerinden başka yerlere sığınmak zorunda kaldı.
Machar’ın İsyancılığı
Güney Sudan iç savaşında, Riek Machar’ın isyancılığı önemli bir faktördür. Halkın Kurtuluş Hareketi içinde yaşanan ayrışmalardan kaynaklanan sebeplerle ordu içindeki gruplar birbirlerine karşı savaşmaya başladı. Riek Machar, Salva Kiir hükümetine karşı isyan etti ve kendi grubunu oluşturdu. İsyan hareketinin lideri olan Riek Machar, hükümet güçleri ile mücadele etti ve çatışmaların şiddetlenmesine neden oldu.
Uluslararası Müdahaleler
Güney Sudan’da yaşanan iç savaşın şiddeti ve süreci karşısında uluslararası toplum, çatışmalara müdahale etmek adına birçok girişimde bulundu. Bu girişimler arasında en önemlileri Birleşmiş Milletler (BM) ve Doğu Afrika ülkeleri topluluğu (İGAD) tarafından yapıldı.
BM, 2011 yılında Güney Sudan’ın bağımsızlığı sonrası ülkede barış ve istikrarın sağlanması adına çaba göstermiştir. BM Barış Mühendisliği Misyonu (UNMISS), ülkede barışı koruma, sivillerin korunması ve insani yardım faaliyetlerinde bulunması için kurulmuştur. Ayrıca BM, Güney Sudan’daki insani durumun kötüleşmesi ve milyonlarca insanın acil yardıma ihtiyacı olduğunu belirtmiştir.
İGAD ise, Güney Sudan’daki çatışmaların son bulması ve barışın sağlanması için müzakereler yürütmüştür. İGAD bünyesinde kurulan Barış ve Güvenlik Konseyi, Güney Sudan hükümeti ve isyancı gruplar arasında barış müzakerelerine ev sahipliği yapmıştır. Ancak, müzakerelerde yaşanan anlaşmazlıklar nedeniyle barış sağlanamamıştır.
BM ve İGAD’ın müdahaleleri, çatışmaların sonuçlarını azaltmakta yetersiz kalmıştır. Bununla birlikte, uluslararası toplum, Güney Sudan’da barış ve istikrarın sağlanması için çalışmalarını sürdürmektedir.
Barış Müzakereleri
Güney Sudan İç Savaşı sürecinde yaşanan barış müzakereleri, ülkede barışın yeniden tesis edilmesi yolunda önemli bir adım olarak görülüyordu. Bu kapsamda yapılan en önemli anlaşma Addis Ababa Anlaşması olmuştur. Anlaşma, tarafların çatışmayı sonlandırma, esirlerin serbest bırakılması, çatışmalardan kaçan sivillere yardım edilmesi, insani erişimin sağlanması, askeri yığınakların durdurulması gibi konuları ele almaktadır.
Ne yazık ki, Addis Ababa Anlaşması başarısız oldu ve çatışmalar devam etti. Taraflar arasındaki güven eksikliği ve anlaşmanın uygulanması noktasında yaşanan anlaşmazlıklar, anlaşmanın başarısızlıkla sonuçlanmasına neden oldu.
Bir diğer sorun ise barış müzakerelerine dahil edilmeyen tarafların varlığıydı. İsyancı gruplar arasında da anlaşmazlıklar yaşanması, barış sürecinin zaafa uğramasına neden oldu.
Barış müzakereleri, Güney Sudan İç Savaşı’nın sonlandırılması için önemli bir fırsat olsa da, yaşanan başarısızlıklar sürecin çok daha uzun ve acılı bir süreç olmasına neden oldu.
İç Savaşın Sonuçları
Güney Sudan iç savaşı, 2013 yılından beri süren şiddetli çatışmalar ve ordu içi ayrışmalar sonucu binlerce insanın ölümüne, yüzbinlerce insanın yerinden edilmesine ve ülkenin ekonomik ve sosyal yıkımına yol açtı. BM verilerine göre, iç savaşın başından beri en az 400.000 insan yaşamını yitirirken, 4 milyondan fazla insan yerinden edildi. Ekonomik göstergeler, sürekli bir gerileme göstermiş, ülkenin tarım, sanayi ve hizmet sektörlerinde çöküntü yaşandı.
Ayrıca, iç savaşın neden olduğu insan hakları ihlalleri de önemli sonuçlar arasında yer almaktadır. BM ve insan hakları örgütlerinin raporları, sivillerin hedef alındığı, işkence, tecavüz ve çocuk asker kullanımı gibi suçların işlendiğini ortaya koymaktadır.
Güney Sudan yönetimi, iç savaşın sonucu olan insan hakları ihlalleri, ekonomik yıkım ve yerinden edilme gibi sorunlarla mücadele ederken, uluslararası toplum da ülkenin yeniden yapılanması için yardım etmektedir. Ancak, ülkenin yeniden yapılanması için atılması gereken adımlar hala atılmamıştır.
Sonuç
Güney Sudan’da yaşanan iç savaş sonucunda ülkede şiddetli bir yıkım meydana gelmiştir. Savaşta birçok insan ölmüş, yaralanmış ve ülkeden ayrılmak zorunda kalmıştır. Ülkenin ekonomisi ve sosyal hayatı tamamen altüst olmuştur. Ancak son zamanlarda yapılan önemli gelişmeler yaşanmıştır. Güney Sudan hükümeti, barış ve istikrar için çalışma yürütmekte ve insan hakları ihlalleri üzerinde çalışmalar yapılmaktadır. Ayrıca ülke yeniden yapılanmaya başlamış ve savaştan etkilenen insanlara yardımlar elden gitmektedir. Umarız ki, bu çalışmalar Güney Sudan halkı için daha iyi bir gelecek getirir.
